Mapping the Priblic: Τυπολογία 5: Σκουπίδια

Οδός Αγ.Μάρκου

Σκουπίδια

Ο Σάμουελ Μπέκετ στο «Τέλος του Παιχνιδιού» τοποθετεί τους δύο γονείς σε σκουπιδοτενεκέδες, από όπου συνομιλούν σαν απορρίμματα, έκπτωτοι μιας καταναλωτικής ανθρωπότητας (Endgame: A play by Samuel Beckett, 1957). Τα σκουπίδια αποτελούν συντρίμμια αφηγήσεων των τόπων, ιδιωτικές αφηγήσεις των οικογενειών, των ατόμων, των σχέσεων, βυθισμένες στις απόκρυφες γωνιές των συνοικιών, με ένα παρελθόν να κοιμάται μέσα τους. Άλλοτε ως περιττοί «θησαυρισμοί» μνήμης, ταυτοτήτων και διαφορών, άλλοτε ως φίλτρα της χρηματικής οικονομίας η οποία σωρεύει στην αστική ζωή των ανθρώπων σταθμίσεις και υπολογισμούς, διαρκείς αναγωγές των ποιοτικών αξιών σε ποσοτικές κι εν τέλει καθορισμούς αχρηστίας σε συστατικά στοιχεία που συνθέτουν τον ανθρώπινο βίο. Και οι μεγάλες πόλεις, κύριοι τόποι της χρηματικής συναλλαγής, φέρνουν στο προσκήνιο την αγοραστικότητα των πραγμάτων πολύ πιο έντονα από όσο οι μικρότερες πόλεις. Τα σκουπίδια αποτελούν αυτόνομα μορφώματα, με καθαρή αυτάρκεια, αντανακλούν υπολειμματικές έννοιες της καθημερινής ζωής –όπως εκείνες ορίζονται πρακτικά με τη μορφή της υποκειμενικότητας-, αλλά και την επικράτηση της κατανάλωσης και της ανταλλακτικής αξίας σε βάρος της αξίας χρήσης του χώρου και της πόλης. Αρθρώνουν χώρο ως τεκμήριο γεγονότων, συμπεριφοράς, ζωής και κουλτούρας και εμφανίζονται ως ίχνη της κοινωνικής εμπειρίας. Ως έννοια είναι απολύτως ανθρωπογενή και σηματοδοτούν το χωρισμό του ανθρώπου από τη φύση που αρχικά τον περιέβαλλε, καθώς εμφανίζονται ως φαινόμενο του αστικού κυρίως περιβάλλοντος.

Εν περιλήψει, τα απορρίμματα είναι υλικά και αντικείμενα τα οποία ο άνθρωπος θεωρεί άχρηστα και επιλέγει να απομακρύνει από κοντά του, είτε γιατί θεωρεί ότι δεν έχουν καμία αξία, είτε γιατί καταλαμβάνουν το χώρο του, είτε γιατί είναι επιβλαβή για την υγεία του. Μπορούμε να διακρίνουμε τα αστικά απορρίμματα που εντοπίζονται συνήθως στο κέντρο της Αθήνας, στις εξής κατηγορίες:

Εκείνα που προέρχονται από οικίες και επαγγελματικούς χώρους εστίασης, τα οποία είτε έχουν οργανική προέλευση, είτε είναι ανακυκλώσιμες συσκευασίες, είτε προέρχονται από υλικά της βιομηχανίας και εξυπηρετούν ρόλο βοηθητικό ως προς τις ανάγκες μας.
Εκείνα που παράγονται από εμπορικά καταστήματα και αποτελούνται από την περίσσεια υλικών που μεσολαβούν μεταξύ προμήθειας και πώλησης εμπορικών προϊόντων, είτε από παροπλισμένα και άχρηστα προϊόντα.
Δημοτικά απορρίμματα, που προέρχονται από τον καθαρισμό των δημόσιων χώρων (π.χ. γυαλιά, κλαδιά, φύλλα κ.α.)

Η παρουσία τους στον δημόσιο χώρο συνδυάζεται μεν με την αποβολή, η οποία απορρέει από ταξινομητικές τελέσεις, η διαχείρισή τους όμως οργανώνεται επίσης στη συνέχεια ως κανονιστική λειτουργία της πόλης. Στο αστικό τοπίο, μέσω της μετατόπισης συσσώρευσης και απόρριψης όσων δεν είναι χειρίσιμα, τα ιδιωτικά απορρίμματα συνιστούν τα «απόβλητα» μιας λειτουργιστικής διοίκησης. Η πρόοδος, όπως συμπληρώνει ο Μισέλ Ντε Σερτώ, επιτρέπει μία αυξανόμενη αναλογία αποβλήτων, αλλά και πυκνότερα δίκτυα τάξης (Ντε Σερτώ, 2010: 249).

Συνοψίζοντας, τα σκουπίδια αποτελούν στις πλείστες των περιπτώσεων "αποικιοκρατικό" ενέργημα των ιδιωτών στο δημόσιο χώρο. Μία πρωτεϊκή μορφή κατοίκησης στην οποία ο καταναλωτισμός σημειώνει τη δραστηριότητά του και δυστυχώς, μία θριαμβευτική κατάκτηση στην οποία η συχνά η αγένεια και η αγριότητα αναμετρώνται με την παιδεία και τη συμμόρφωση των πολιτών στις κυρίαρχες κοινωνικές αξίες. Και ο άγριος αφήνει τα σημάδια του χωρίς θετική εγγραφή, διασαλεύει έναν τόπο χωρίς να θεμελιώνει κανέναν, ενώ ο πολίτης καλείται να συμβάλλει ουσιαστικά στη διαχείριση ενός ζητήματος το οποίο σε τελική ανάλυση ξεκινά από τον ίδιο.

Βιβλιογραφία:
Ντε Σερτώ, Μ. (2010), Επινοώντας την καθημερινή πρακτική. μτφ.: Κική Καψαμπέλη, Αθήνα: Σμίλη.
Beckett, S. (1957) Endgame: A play by Samuel Beckett. New York: Grove Press.